Ils studis da project davart differentas novas colliaziuns da traffic chantunalas ed extrachantunalas èn terminads. Ils resultats èn ussa avant maun en furma d'in rapport. La regenza ha prendì enconuschientscha da l'evaluaziun generala definitiva e cumparativa dals resultats e classifitgà ils singuls projects en il rom da la missiva al cussegl grond en trais categorias da prioritad.

Melgra cuntanschibladad sco finamira

Pervia da sia situaziun topografica è la cuntanschibladad dal chantun Grischun sut la media. Ils indicaturs da l'uffizi federal da statistica mussan tant per il traffic public sco er per il traffic individual motorisà ch'il Grischun tutga tar las regiuns da la Svizra ch'èn il pli mal cuntanschiblas. Quai ha ina influenza per la qualitad dal lieu e per il potenzial economic. Pertutgadas spezialmain èn las destinaziuns turisticas da Tavau, da Lai, dad Arosa e da l'Engiadin'ota.

En il decurs dals onns passads èn vegnidas inoltradas differentas intervenziuns politicas al cussegl grond che han pretendì da prender mesiras per meglierar la cuntanschibladad dal Grischun e che han giavischà d'examinar novas colliaziuns da traffic chantunalas ed extrachantunalas. Il cussegl grond ha mess a disposiziun l'onn 2006 – en il rom da l'utilisaziun dal retgav finanzial extraordinari da la banca chantunala grischuna (meds da l'agio da la BCG) da 100 milliuns francs – in credit da 10 milliuns francs per planisar novas colliaziuns da traffic.

Projects da tut las regiuns

Sinaquai ha la regenza incumbensà il departament da construcziun, traffic e selvicultura d'installar in'organisaziun da project cun l'incarica da preevaluar ils singuls projects e da preschentar ina proposta da realisaziun e da confinanziaziun da studis correspundents e d'analisas respectivas. Cun installar ina direcziun dal project generala professiunala externa èsi vegnì tegnì quint che las ideas dal project èn vegnidas elavuradas e giuditgadas independentamain da l'administraziun chantunala.

Per tscherner ils projects ch'èn alura vegnids examinads era - pervia da las intervenziuns politicas inoltradas en il cussegl grond – in tschert dumber d'ideas gia fixà sco consequenza da la procedura parlamentara. Vitiers èn anc vegnidas diversas dumondas da las regiuns, sco per exempel dal Grischun dal nord e dal Grischun central per in'avertura alternativa da Planoiras u da la Pro Engiadina bassa per ina colliaziun da viafier Engiadina – Vnuost. Er da terzas varts, en spezial da la viafier retica, èn vegnids annunziads projects, per ils quals è vegnida giavischada ina contribuziun per confinanziar las atgnas retschertgas.

Studis d'opportunitad sco norma

Dals projects mess en discussiun èn vegnids tschernids diesch (cun singulas variantas) ch'èn vegnids examinads pli detagliadamain e per ils quals èn vegnids elavurads studis d'opportunitad. La finamira da quests studis è stada quella da stimar ils custs ed il niz dals singuls projects da traffic. Perquai stuess mintga nova colliaziun da traffic ademplir almain ina funcziun d'avertura regiunala e garantir al chantun ed a las regiuns pertutgadas in profit supplementar per l'economia publica.

Per l'evaluaziun generala definitiva e cumparativa dals resultats da tut ils studis da project elavurads è vegnì incumbensà in biro extern. Ils projects da different cuntegn han stuì vegnir mess sin ina basa cumparegliabla e giuditgads tenor criteris unitars. Per quest intent è vegnì fixà in sistem da finamira unitar che sa basa sin ils criteris federals formulads en ils indicaturs da la durabilitad da projects da l'infrastructura da viafier (criteris IDIV). Quel è vegnì cumplettà supplementarmain cun finamiras chantunalas per eruir la valurisaziun dals singuls projects per il Grischun. 

Valitaziun dals projects tras la regenza

La regenza ha prendì enconuschientscha dals resultats dals singuls studis d'opportunitad e da l'evaluaziun cumparativa dals projects. En il rom da la missiva ha ella valità sezza ils resultats ed attribuì ils projects la finala a trais categorias da prioritad. A l'emprima categoria da prioritad (projects A) appartegnan ils suandants projects:

• acceleraziun dal trajct da las VFF Turitg – Chur
• acceleraziun dal traject tras il Partenz e tunnel dal Wolfgang
• avertura Cuira – Lai (– Arosa)

En il studi da concept "Meglieraziun da la colliaziun dal Grischun cun las regiuns metropolitanas svizras ed europeicas" è vegnì eruì per quests trajects d'access impurtants in grond basegn d'agir concernent la cuntanschibladad chantunala ed extrachantunala. Las meglieraziuns da las purschidas prendidas en mira per quests trajects han per consequenza ch'i dat ina dumonda supplementara tar il traffic public e ch'il traffic sin via vegn distgargià. Quests projects empermettan in profit remartgabel e duraivel per l'economia publica dal Grischun.

Tar las relaziuns da traffic intrachantunalas è vegnì identifitgà il basegn d'agir il pli grond per las colliaziuns Cuira – Tavau e Cuira – Lai. Tenor la procedura da valitaziun federala (criteris IDIV) ha il project "Acceleraziun dal traject tras il Partenz e tunnel dal Wolfgang" cuntanschì ultra da quai il meglier resultat da tut ils projects examinads en il rapport.

En cas da las relaziuns da traffic extrachantunalas è e resta il corridor Turitg – Cuira la via d'apport la pli impurtanta per il Grischun sco chantun turistic. Independentamain da la reducziun dal temp da viadi prendida en mira tranter Turitg e Cuira a main ch'ina ura augmentan gia meglieraziuns pli pitschnas e punctualas dal manaschi e da l'infrastructura visiblamain l'attractivitad da quest traject. En il rom dal "Program da svilup strategic da l'infrastructura da viafier (STEP)" da la confederaziun èn planisadas mesiras d'infrastructura sin il traject da las VFF tranter Turitg e Cuira, ed i vegnan mess a disposiziun ils meds finanzials respectivs. Tut ils projects che han da far cun la relaziun da traffic cun Turitg ston perquai vegnir observads ed accumpagnads attentamain dal chantun Grischun. En quest connex sto vegnir resguardada la colliaziun cun la plazza aviatica da Turitg.

Per il corridor extrachantunal Cuira – Val dal Rain (– Minca) èsi vegnì mussà en il studi da concept menziunà che reducziuns essenzialas dals temps da viadi pon gia vegnir cuntanschidas – senza stuair prender mesiras infrastructuralas pli grondas – cun optimar l'urari.

Tenor l'avis da la regenza duain quests projects vegnir persequitads vinavant, sch'i po vegnir quintà che er ils auters plauns statals che ston per forza vegnir integrads (confederaziun ed eventualmain ils chantuns e las regiuns pertutgadas) èn pronts da sustegnair da princip ils projects correspundents e da gidar d'als finanziar.

A la categoria da projects B, che vegnan sistids per il mument e che duain eventualmain vegnir persequitads vinavant pli tard, èn vegnids attribuids ils suandants projects:

• tunnel da la viafier retica Arosa – Tavau 
• acceleraziun dal traject da viafier da la Surselva 
• nova colliaziun da viafier Engiadina – Vinschgau

A la categoria C èn vegnids attribuids ils projects che na duain betg pli vegnir persequitads vinavant:

• tunnel Andermatt – Sedrun (traject da l'Alpsu)
• nova colliaziun da viafier Bellinzona – Mesolcina – Valchiavenna
• nova colliaziun da viafier Scuol – Landeck
• AlpTrain

Davart l'evaluaziun da la regenza e davart l'ulteriur proceder vegn a debattar il cussegl grond en la proxima sessiun da december.

Ils singuls studis da project e l'evaluaziun generala pon vegnir consultads sin questa plattafurma d'internet.